Zapisywanie utworów muzycznych ma ściśle określane zasady: pierwsze zapisuje się klucz, potem znaki przykluczowe (określające tonację), następnie metrum, a po tym wszystkim nuty.

W X wieku jako klucze muzyczne
używano liter alfabetu - w zależności
od wyznaczonego dźwięku wyróżniamy
trzy rodzaje kluczy: G, F, C. Z czasem
ich kształt ulegał zmianie, aż do
przyjęcia formy, która znana jest dzisiaj.

Najczęściej używanym kluczem jest klucz
wiolinowy. Zaczyna się on od drugiej
linii i wyznacza gdźwięk g.
Używany jest do partii większości instrumentów.



Drugim najczęszym kluczem jest klucz
basowy. Zaczyna się na czwartej linii
i wyznacza dźwięk f.
Używany jest do partii instrumentów wykonujących
linię basową.



Oprócz powyższych używane są również
klucz altowy (linia trzecia) oraz
klucz tenorowy (linia czwarta). Oba
wyznaczają dźwięk c.
Pierwszy używany jest do partii niektórych instrumentów,
np. altówki, puzonu.
Drugi używany jest do wyższych partii wiolonczeli, fagotu.

Skala to ciąg dźwięków zbudowany wg
stałego schematu. Poszczególne dźwięki
następujące po sobie to stopnie skali.
Oznaczamy je cyframi rzymskimi. Istnieje
wiele rodzajów skal. Gama za to jest
konkretną skalą zapisaną od konkretnego
dźwięku. Na skali opiera się tonacja.

---

Dwie podstawowe skale to skala durowa:

Od stopnia I do stopnia II – cały ton
Od stopnia II do stopnia III – cały ton
Od stopnia III do stopnia IV – półton
Od stopnia IV do stopnia V – cały ton
Od stopnia V do stopnia VI – cały ton
Od stopnia VI do stopnia VII – cały ton
Od stopnia VII do stopnia VIII – półton

a także molowa:

Od stopnia I do stopnia II – cały ton
Od stopnia II do stopnia III – półton
Od stopnia III do stopnia IV – cały ton
Od stopnia IV do stopnia V – cały ton
Od stopnia V do stopnia VI – półton
Od stopnia VI do stopnia VII – cały ton
Od stopnia VII do stopnia VIII – cały ton

Niektóre rodzaje skal używane
są w konkretnych gatunkach muzycznych
(np. skala jazzowa czy skala bluesowa),
a także w różnych kulturach (np. skala
góralska czy cygańska). Istnieją również
skale inne niż ośmio-skalowe, jak np,
pentatoniki kojarzone najczęściej z muzyką
Dalekiego Wschodu.

---

Tonację można odczytać z koła kwintowego.
Należy sprawdzić znaki przykluczowe,
następnie ustalić, czy jest to tonacja
durowa, czy molowa.

---

Przykłady gam:

Gama C-dur



Gama A-moll



Gama C w skali góralskiej



Gama C w skali cygańskiej